تخمدان پلی کیستیک ( تنبلی تخمدانها )
سندرم تخمدان پر کیست وضیعتی است که اغلب با قاعدگی نامنظم ، افزایش رشد موهای زائد (هیرسوتیسم) و چاقی مشخص می شود. اما می تواند زنان را به اشکال متفاوت مبتلا کند. قاعدگی های نامنظم یا سنگین می توانند علامتی از این وضعیت در بالغین باشد. سندرم تخمدان پرکیست امکان دارد در زمانی که خانمی برای باردار شدن مشکل دارد بارز شود.
علائم و نشانه های سندرم تخمدان پر کیست از اختلال در چرخه تولید مثل منشاء می گیرد. که بصورت طبیعی هر ماهه با آزاد شدن یک تخمک از تخمدان ( تخمک گذاری ) تکمیل می شود. نام این وضعیت از ظاهر تخمدانها، در زنانی که این اختلال را دارند گرفته شده است. ( تخمدان بزرگ و پر از کیست است) این کیست ها فولیکولهایی هستند که از کیسه های مایع حاوی تخمکهای نابالغ پر شده اند.
گرچه این وضعیت از زمانهای دور ذکر شده است، پزشکان این وضعیت را تخمدانهای پر کیست یا سندرم تخمدان پرکیست هم می نامند.
سندرم تخمدان پر کیست یکی از اختلالات شایع هورمونی در سنین باروری در زنان است که حدود 5 تا 10 درصد افراد را گرفتار می کند. تشخیص زود هنگام و درمان تخمدان پرکیست می تواند خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت و بیماری قلبی را کم کند .
سندرم تخمدان پر کیست اختلالی است که باعث قاعدگی نامنظم و افزایش هورمون مردانه می شود. تخمدانها کیست پیدا می کنند و ممکن است نتوانند تخمک آزاد کنند.
علائم و نشانهها:
این حالت با خونریزی های نامنظم ( حدود ۱۵٪ بیماران ) ، عدم قاعدگی ( حدود ۵۰٪ بیماران ) و نازایی ( ۷۵٪ بیماران ) تظاهر می کند. زنانی که سندرم تخمدان پر کیست دارند ممکن است هر کدام از چندین علامت را به شدت متفاوت نشان دهند. سه معیار برای تشخیص این اختلال وجود دارد:
قاعدگی نامنظم یا فقدان قاعدگی(این شایعترین یافته در سندرم تخمدان پر کیست است. قاعدگی نامنظم به معنای داشتن چرخه های قاعدگی است که در فواصل طولانی تر از 35 روز یا کمتر از 8 بار در سال اتفاق می افتد. این وضعیت ممکن است در هنگام بلوغ و شروع قاعدگی آغاز شود)
هورمون مردانه زیاد(افزایش سطوح هورمونهای مردانه ممکن است منجر به علائم فیزیکی مانند رویش موهای بلند و ضخیم در صورت و سینه، زیر شکم ، پشت ، بالای بازوها یا بالای پاها شود.جوش صورت و طاسی مدل مردانه بشود . به هر حال همه زنانی که سندرم تخمدان پر کیست دارند علائم فیزیکی ازدیاد هورمون مردانه را نشان نمی دهند. آزمایشات خونی برای تشخیص سطح بالای هورمون مردانه در دسترس است)
رد کردن سایر وضعیتهایی که باعث ازدیاد هورمون مردانه و قاعدگی غیر طبیعی می شوند(علل بالقوه مانند هیپوتیروئیدی – وضعیتی که در آن بدن هورمون تیروئید کمی ترشح می کند– هم می توانند باعث ایجاد علائم شوند. هیپوتیروئیدی می تواند باعث قطع قاعدگی شود. علت محتمل دیگر افزایش پرولاکتین است که در آن غده هیپوفیز هورمون پرولاکتین زیادی ترشح می کند. این هورمون تحریک کننده تولید شیر از غدد شیری است و تخمک گذاری را مهار می کند. منابع دیگری برای افزایش هورمون مردانه، می تواند وجود تومور در غدد فوق کلیوی یا تخمدانها باشد. غده فوق کلیه غده کوچکی نزدیک کلیه است که هورمونهای مردانه و هورمونی به نام کورتیزون را ترشح می کند. )
حضور کیستهای تخمدانی که در سونوگرافی توسط پزشک تشخیص داده می شود، می توانند نشانه سندرم تخمدان پرکیست باشند. زنی ممکن است تخمدانهای پرکیستی داشته باشد ولی سندرم تخمدان پر کیست نداشته باشد . از سوی دیگر زنی با سندرم تخمدان پر کیست ممکن است تخمدانهائی با ظاهر طبیعی داشته باشد.
بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پر کیست چاق هستند. به نظر می رسد توزیع چربی بر شدت علائم اثر می گذارد. یکی مطالعه نشان داد که زنانی که چاقی مرکزی دارند ( وجود چربی در قسمت میانی بدن یا تنه ( هورمون مردانه، سطح قند و چربی بالاتری نسبت به زنانی که تجمع چربی آنها در اندمها است دارند.
وضعیت های احتمالی دیگری که با PCO همراه می شوند این موارد هستند:
نازایی
آکانتوزیس نیگریکانس ( پوست بنفش تیره در اطراف گردن ، گودی بازو، داخل ران ، زیر پستانها و نواحی تناسلی)
درد مزمن لگنی
علتها :
فرآیند چرخه تولید زنان بوسیله سطوح نوسانی هورمونهایی که در مغز تولید می شود مانند هومورن LH و FSH و هورمونهای تخمدانی تنظیم می شوند. تخمدانها هورمونهای زنانه استروژن و پروژسترون و همچنین هورمونهای مردانه را ترشح می کنند. هورمونهای مردانه شامل » تستسترون » و » آندروستن دی ان » و » دی هیدرواپی آندروستن (DHEA) » هستند و به طور کلی هورمونهای مردانه نامیده می شوند. در PCO بدن زن هورمونهای مردانه زیادی تولید می کند. تخمدانها تخمک های کمتری از زمان طبیعی تولید می کنند (کم تخمک زایی)، ممکن است اصلاً هیچ تخمکی آزاد نکنند ) عدم تخمک گذاری) در غیاب تخمک گذاری چرخه قاعدگی نامنظم یا غایب است. پزشکان دلیل PCO را نمی دانند ولی تحقیقات ارتباطاتی را بین افزایش انسولین ( هورمونی که در لوزالمعده تولید می شود و به سلولها اجازه استفاده از قند را که اولین منبع انرژی بدن است می دهد ) پیشنهاد کرده اند. تصور می شود که انسولین توسط چندین مکانیسم تولید هورمون مردانه توسط تخمدانها را افزایش می دهد.
عوامل خطر :
مطالعات نشان می دهد که زنانی که خواهرانی با PCO دارند احتمال بیشتری برای ایجاد این وضعیت دارند. تحقیقات دیگر ارتباطاتی را بین PCO و سابقه خانوادگی تولید هورمون مردانه زیادی، مقاومت به انسولین ، اختلالات قاعدگی و پرمویی نشان می دهند.
چه زمان باید بدنبال توصیه پزشکی بود؟
تشخیص زود هنگام PCO می تواند به کاهش خطر عوارض دراز مدت مانند دیابت و بیماری قلبی کمک می کند. در صورتیکه قاعدگی های نامنظم یا سنگین دارید، اضافه وزن دارید، رشد موهای زائد صورتتان زیاد است و جوش می زنید با پزشک خود مشورت کنید .
پزشک ممکن است شما را به یک متخصص غدد معرفی کند.
غربالگری وتشخیص:
پزشکتان ممکن است شما را از نظر بیماریهای قلبی عروقی، هورمونی و تولید مثلی ارزیابی کند. او ممکن است تاریخچه علائم شما را بگیرد و یک معاینه بالینی کامل شامل معاینه لگن انجام دهد. سایر آزمایشات ممکن شامل موارد زیر است :
آزمایشات خونی
امکان دارد خون شما برای انجام اندازه گیریهایی آزمایشگاهی جهت اندازه گیری سطح چند هورمون گرفته شود. این هورمونها شامل تستوسترون، DHEA و آندروستن دی ان ، LH و FSH پروژسترون و پرولاکتین و هورمون تحریک کننده تیروئید ( TSH ) که آزاد شدن هورمون تیروئید از غده تیروئید را تحریک می کند باشد. به همین شکل احتمالاً میزان قند ناشتا ، کلسترول و تری گلیسیرید هم اندازه گیری می شود.
سونوگرافی
پزشک ممکن است برای اندازه گیری ضخامت رحم درخواست سونوگرافی کند. سونوگرافی بدون درد است. زمانی که شما به آرامی بر روی تخت معاینه قرا گرفته اید، یک وسیله کوچک روی بدن شما قرا می گیرد. این دستگاه امواج صوتی غیرقابل شنیدن را که به شکل تصاویری در کامپیوتر ظاهر می شوند به تصویر می کشد.
نمونه برداری از لایه داخل رحم
برای تعیین وضعیتهای پیش سرطانی که می توانند باعث خونریزی غیر طبیعی از رحم شوند، این کار انجام می شود. که معمولاً یک روش بدون بی حسی است و می تواند در مطب هم انجام شود. در این روش پزشک یک نمونه بافتی را از لایه داخل رحم شما برای تحلیلهای آزمایشگاهی برمی دارد.
عوارض:
زنان دارای PCO در خطر دیابت نوع 2 ( که نام دیگر دیابت غیر وابسته به انسولین می باشد و در بزرگسالی بیشتر دیده می شود )، فشار خون، افزایش تری گلسیرید، کاهش کلسترول خوب و بیماریهای قلبی هستند. از آنجا که PCO باعث مختل شدن چرخه تولید مثل می شود و رحم در معرض میزان ثابتی از استروژن قرار می گیرند. زنان دارای PCO در خطر بیشتری برای خونریزی های غیرطبیعی رحمی و سرطان لایه داخلی بدن هستند.
موارد احتیاط :
مبتلایان به فشار خون بالا
مبتلایان زخمهای گوارشی
توصیه ها :
مصرف سویا سبزی
میوه های زرد رنگ
روغن های غنی از بتا کاروتن
مراقبت ازخود
ممکن است توصیه های گیج کننده ای را از رسانه های ارتباط جمعی، گروههای حمایتی و کارشناسان بهداشتی در مورد نقش تغذیه در کنترل وزن شنیده باشید. بیشترین عدم توافقات مربوط به نقش کربوهیدراتها است. کربوهیدراتهای با زنجیره های بلند مثل گلوکز که نوعی قند است می باشند. دستگاه گوراشی شما این زنجیره ها را به مولکولهای کوچک قند که وارد جریان خون شما شده و باعث آزاد شدن انسولین می شود تقسیم می کند.
رژیم غذایی کم چرب و پرکربوهیدرات که در سالهای اخیر عمومیت یافته می تواند سطح انسولین را افزایش دهد. بسیاری از کارکنان تغذیه و سلامتی به زنان دارایPCO توصیه می کنند که رژیم کم کربوهیدارت داشته باشند. به هر حال رژیمی که برای جبران کاهش کربوهیدرات ، پروتئین بیشتری را توصیه کند ممکن است جذب چربیهای اشباع را افزایش دهد، سطح کلسترول خون شما را زیاد کند و خطر بیماری قلبی را در شما بیشتر و بیشتر نماید.
بعضی برنامه های رژیمی PCO کربوهیدرات را به درصد مشخصی از کالری محدود می کند. مثلاً 40 تا 45 درصد کالری کل. بقیه رژیمها توصیه به خوردن کربوهیدراتهای پرفیبر می کنند. هر چه غذایی فیبر بیشتری داشته باشد آهسته تر هضم شده و سطح قند خون آهسته تر زیاد می شود. کربوهیدراتهای پر فیبر شامل نان و غلات کامل، ماکارونی کامل، برنج قهوه ای و لوبیاها است .
رژیم بسیار کم کربوهیدرات هدف مطلوبی نیست. کربوهیدراتها مواد مغذی بسیار مهمی هستند بنابراین آنها را به شدت محدود نکنید . به جای آن از کربوهیدراتهای پر فیبری که در بالا گفته شد به همراه محدودیت در کربوهیدراتهای کم سالم مثل سودا ، آبمیوه زیاد، کیک ، آبنبات ، بستنی ، شیرینی و کلوچه استفاده کنید.
مطالعات بیشتر می تواند نشان دهد که چه برنامه رژیمی بهتر است. اما واضح است که کاهش وزن به وسیله کم کردن کل کالری دریافتی برای زنان دچار PCO سودمند است.
با پزشک متخصص تغذیه خود در تماس باشید تا بهترین رژیم را برای شما تعیین کنند. اهمیت ورزش کمتر مورد بحث و جدل است. ورزش قند خون را با افزایش انتقال قند از خون به سلولهای شما از طریق کاهش مقاومت به انسولین کاهش می دهد. افزایش فعالیت بدنی روزانه در زنان دچار PCO و شرکت آنها در یک برنامه منظم فعالیت بدنی برای درمان و پیشگیری از مقاومت به انسولین و کمک به کاهش وزن بسیار مهم است.
ظاهر خاص تخمدان ها در این بیماری، علت ایجاد این مشکل نمی باشد بلکه عدم تخمک گذاری به مدت طولانی باعث بروز چنین ظاهری در تخمدان میشود. بنابراین نام این بیماری از سندروم تخمدان پلی کیستیک به نام عدم تخمک گذاری مزمن (chronic anovulation) تغییر یافت. کاکائو و شکلات و شکر و قند هم همیشه کم مصرف کنید که علت کیست میتواند باشد!
درمان گیاهی
داروی زیر با مشورت پزشک یا مشاور گیاه درمانی تجویز شود
قرص اگنوگل
موارد مصرف: اختلالات یائسگی و گرُگرفتگی، اختلالات قاعدگی، آمنوره ثانوی، خون ریزی های رحمی، اختلالات قبـل از قاعدگی سردرد، طپش قلب، سرگیجه درد پستان و تنظیم قاعدگی
اجزاء فرآورده : هر قرص روکش دار محتوی عصاره خشک شده میوه گیاه پنج انگشت ( Agni casti fructus ) به میزان 8/4 – 2/3 میلی گرم می باشد. معادل mg 55/0 – 5/0 اکوبین.
مواد موثــره : فلاونوئیدها ( کاستیسین، پن دولتین ,کریزوفانول D ) الکالوئیدها ( ویتیسین، ایریدوایدزآکو بین و اگونوزید ). ویتکسین و ایزو ویتکسین از مهمترین فلاونهای محلول در آب هستند.
آثار فارماکولوژی : زیادی ترشح پرولاکتین ممکنست موجب تورم و درد پستان شود. مطالعات نشان داده اند که میوه گیاه پنج انگشت سطح خونی پرولاکتینرا از طریق اثر روی گیرنده های دوپامین کاهش می دهد. عصاره گیاه پنج انگشت همچنین بطورمفیدی اختلال فاز لوتئینی را برطرف می سازد، این اختلال موجب کوتاه شدن دوره سیکل قاعدگی میشود که بعلت ناکافی بودن ترشح پروژسترون بوجود می آید واین حالت از کم کاری جسم زرد حاصل می گردد.
ترشح پرولاکتین از لب قدامی هیپوفیز توسط دوپامین کاهش می یابد و هورمون آزادکننده تیروکسین ( TRH ) ترشح آنرا تحریک می نماید. موادموثره موجود در گیاه پنج انگشت واگونیست های صناعی دوپامین بطور قابل ملاحظه ای ترشح بازال و ترشح پرولاکتین حاصل از تحریک توسط TRH را ازسلولهای جدا شده هیپوفیز موش صحرائی مهارمی سازند.
این اثر وقفه ای را میتوان توسط یک مهار کننده گیرنده دوپامین از بین برد این خاصیت اخیر تاکید کننده اثر دوپامینرژیک گیاه پنج انگشت است مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که مواد موثره میوه پنج انگشت بطور اختصاصی پیوند گیرنده D2 دوپامین میشوند داروهائی که ترشح پرولاکتین را کاهش می دهند فاز لوتئینی سیکل قاعدگی را طولانی می نمایند. چنانچه این اثر توسط عصاره گیاه پنج انگشت به اثبات رسیده است.
هیپرپرولاکتینمی واختلال فاز لوتئینی هردو ازعلل بروز سندرم پیش از قاعدگی ( PMS ) ودرد پستان دوره ای بحساب می آیند. در مطالعات بالینی، نشان داده شده است که عصاره میوه گیاه پنج انگشت سندرم پیش قاعدگی، بخصوص التهاب و درد پستان را برطرف میسازد. این گیاه باعث کاهش آزاد شدن FSH و افزایش آزاد شدن LH و پرولاکتین از هیپوفیز می گردد . مطالعات نشان داده است که گیاه پنج انگشت حاوی ترکیبات استروژنی نمی باشد و مستقیما بر روی تخمدانها تاثیر نمی گذارد .
پنج انگشت مستقیماً بر روی محور هیپوتالاموس هیپوفیز اثر نموده و یک اثر استروژنی در زنان و اثر آنتیآندروژنیک بر روی مردان دارد.
هورمون های FSH و LH در تولید استروژن ( هورمون جنسی زنانه ) از تخمدان ها و دوره تخمک گذاری در خانم ها موثرند.
تداخل اثر : همراه با انتاگونسیت های دوپامین نباید مصرف گردد زیرا اثر آنرا کاهش می دهد.
موارد منع مصرف و نکات قابل توصیه : این دارو نباید همراه با داروهای پروژسترونی و قرصهای ضدآبستنی مصرف شود. فرآورده محتوی عصاره گیاه پنج انگشت ممکن است موجب تشدید دیسمنوره اسپاسمودیک که مربوط به PMS نباشدگردد. این اثرممکن است مربوط به اثر شروع کننده پروژسترون روی آزاد شدن پروستا گلاندین از اندومتر باشد. معهذا فرآورده گیاه پنج انگشت معمولا دردرمان دیسمنوره اسپاسمودیک همراه با PMS و دیسمنوره احتقانی مفید واقع میشود.
عوارض جانبی : گاهگاهی خارش بثورات کهیری شکل، تهوع، اختلالات گوارش، اکنه دیده میشود. در اکثر مطالعات انجام شده عوارض جانبی با مصرف این دارو مشاهده نگردیده است ولی بصورت نادر گرایشاتی مبنی بر بروز واکنشهای آلرژیک ،سردرد و افزایش خونریزی در دوران قاعدگی وجود دارد .
سایر آثار درمانی : درصورت قطع قاعدگی جهت تنظیم مجدد عادات ماهانه.
مقدار مصرف : روزی 1 قرص بعد از غذا، این مقدار ممکن است در چندین ماه متوالی تا بهبود علائم مرتبا حتی در زمان خونریزی ماهانه مصرف گردد.
برای مشکل عدم پریود:
از ۷-۵ روز قبل از شروع قاعدگی استفاده شود. یک قرص در روز و تا زمان شروع قاعدگی استفاده شود. پنج روز بعد از مصرف پریود میشوید. در صورت پریود شدن مصرف دارو قطع گردد.
برای تنظیم عادت ماهانه و کاهش حجم خونریزی:
این دارو از روز ۷-۵ قاعدگی (از زمان پاک شدن) روزانه یک عدد تا پایان سیکل قاعدگی (روز ۳۲-۲۸) مصرف و از زمان شروع مجدد خونریزی نیز دارو قطع می شود. این طریقه مصرف بایستی شش ماه ادامه پیدا کند.
مصرف در حاملگی و شیردهی : توصیه نمی گردد.
بسته بندی : جعبه 30 عددی
عشق ورزی و عشق بازی 